LẦN ĐẦU TIÊN TRONG LỊCH SỬ LOÀI NGƯỜI, VÒNG TUẦN HOÀN NƯỚC TRÊN TRÁI ĐẤT ĐANG MẤT CÂN BẰNG

Bài viết của Laura Paddison, CNN

CNN

Theo báo cáo mới nhất, “lần đầu tiên trong lịch sử” con người đã làm xáo trộn vòng tuần hoàn nước của Trái Đất, góp phần gia tăng các thảm họa nước mà có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến kinh tế, sản xuất lương thực và ảnh hưởng đến tính mạng con người.

Hàng dài thập kỷ tàn phá đất đai, quá trình quản lý nước thiếu hiệu quả, kết hợp với quá trình biến đổi khí hậu từ các hoạt động của con người đã gây “áp lực khủng hoảng” đến vòng tuần hoàn nước của địa cầu, theo báo cáo của Hội đồng “The Global Commission on the Economics of Water”, nhóm các lãnh đạo và chuyên gia Quốc tế.

Chu trình nước là một hệ thống phức tạp, có vai trò tuần hoàn nước vòng quanh Trái đất. Nước bay hơi từ mặt đất – từ sông hồ, thực vật – và di chuyển lên khí quyển, tạo thành các dòng hơi nước di chuyển quãng đường xa, trước khi gặp lạnh và rơi xuống mặt đất ở dạng nước mưa hoặc tuyết.

Sự tác động lên vòng tuần hoàn nước đã gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng cho con người: Gần 3 tỷ người trên thế giới thiếu nước sạch để sử dụng, các vụ mùa cây trồng phải đối diện với hạn hán, các thành phố thì đang sụt lún do nguồn nước ngầm dưới lòng đất cạn dần.

Cũng theo báo cáo, hậu quả về sau sẽ càng trở nên nghiêm trọng nếu không khẩn trương khắc phục các hoạt động gây ảnh hưởng. Khủng hoảng nước đe dọa đến hơn 50% sản lượng nông sản thế giới và có thể gây mất trung bình 8% GDPs của các quốc gia đến 2050, và có thể gây mất mát hơn 15% GDPs đối với các nước đang phát triển.

“Lần đầu tiên trong lịch sử loài người, chúng ta đang gây mất cân bằng cho vòng tuần hoàn nước trên Trái Đất”-phát ngôn từ Johan Rockström, đồng chủ tịch của Hội đồng “The Global Commission on the Economics of Water” và tác giả của báo cáo “Mưa, nguồn của mọi nguồn nước sạch, đã không còn đáng tin cậy”

Sơ đồ thể hiện sự dị chuyển của “green water” và “blue water” trong chu trình nước thế giới – Global Commission on the Economics of Water

Báo cáo phân biệt giữa “blue water”, nước ở sông hồ và tầng nước ngầm, và “green water”, nước có trong thực vật và lớp đất.

Trong khi nguồn cấp “green water” ít được quan tâm đến, “green water” vẫn có vai trò rất quan trọng trong vòng tuần hoàn nước, theo báo cáo, do “green water” có khả năng quay về khí quyển trong quá trình thoát hơi nước của thực vật và đóng góp gần 50% lượng mưa trên mặt đất.

Báo cáo cho rằng, sự xáo trộn với vòng tuần hoàn nước có mối liên hệ mật thiết với biến đổi khí hậu.

Nguồn cung “green water” ổn định sẽ có vai trò quan trọng để phát triển những loại thực vật có khả năng cố định Carbon khí nhà kính. Nhưng khi có tác động của con người, như việc phá hủy các vùng đất ngập nước và các cánh rừng, khiến quá trình cố định Carbon bị ảnh hưởng và làm thúc đẩy vấn đề nóng lên toàn cầu. Mặt khác, biến đổi khí hậu gây khô hạn đối với các thảm thực vật, làm giảm độ ẩm không khí và gia tăng nạn cháy rừng.

Vấn nạn càng trở nên nghiêm trọng bởi nhu cầu nước khổng lồ của con người. Bài báo đưa ra tính toán rằng, trung bình, con người cần tối thiểu 4000 lít nước/ngày để có thể sống trọn vẹn, cao hơn rất nhiều lần so với con số từ 50 đến 100 lít nước/ngày mà Liên Hợp Quốc đề ra dành cho nhu cầu sống cơ bản, và con số 4000 lít nước/ngày vượt qua rất nhiều lần so với khả năng cấp nước từ các nguồn nước địa phương trên phần lớn các vùng lãnh thổ của Trái đất.

Richard Allan, Giáo sư ngành khoa học khí tượng tại đại học Reading University, Anh Quốc, cho rằng “Báo cáo đã phát họa 1 bức tranh ảm đạm, cho thấy những hoạt động của con người gây xáo trộn đến vòng tuần hoàn nước của Trái đất, nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá nhất có thể duy trì sự sống của nhân loại.”

Hình ảnh con thuyền trên sông Rio Negro ở Manaus, Brazil, ngày 09/10/2024, khi mực nước sông đạt mức thấp kỷ lục trong đợt hạn hán dữ dội và lan rộng nhất mà đất nước trải qua kể từ lần cuối vào năm 1950.

Bruno Kelly/Reuter

Hoạt động sống của con người “Làm thay đổi cấu trúc của đất đai và không khí bên trên khiến cho khí hậu nóng lên, gia tăng các hiện tượng cực đoan vào mùa khô và mùa mưa, gây ra tình trạng gió và mưa ngoài tầm kiểm soát”-Allan nói thêm.

Vấn nạn này chỉ được giải quyết khi quản lý tài nguyên thiên nhiên tốt hơn và cắt giảm mạnh các tác nhân gây ra khí nhà kính, Allan trả lời trong phỏng vấn với CNN.
Tác giả của báo cáo cho rằng các Chính quyền Quốc tế cần nhận ra rằng Chu trình nước là “lợi ích chung” và cần sự quan tâm chung của tất cả các quốc gia. Các quốc gia đều phụ thuộc vào nhau, không chỉ bởi sông hồ liên quốc gia, và còn là vì nước trong khí quyển – do có khả năng di chuyển xa – có nghĩa rằng mọi quyết định của một quốc gia có thể gây ảnh hưởng đến lượng nước mưa của các quốc gia khác.

Cây hạnh nhân bị đốn bỏ do thiếu nước để tưới tiêu, tại vùng hạn hán Huron, California, 23/07/2021.

Robyn Beck/AFP/Getty Images

Báo cáo cho rằng “Cần nâng tầm quan trọng đối với vai trò của nước trong nền Kinh tế” bao gồm việc định giá tốt hơn đế giảm tình trạng lãng phí nước và giảm xu hướng trồng các giống cây cần nhiều nước, và giảm xây dựng các cơ sở như trung tâm dữ liệu (data centers) ở những khu vực kham hiếm nước.

“Khủng hoảng nước toàn cầu là vấn nạn nghiêm trọng, nhưng cũng là cơ hội để thay đổi vai trò kinh tế của nước”-phát ngôn của Ngozi Okonjo-Iweala, Tổng giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và là đồng chủ tịch của Hội đồng công bố báo cáo. Đánh giá tốt vai trò của nước là rất quan trọng, “Để nhận diện được sự khan hiếm và những lợi ích mà nước đem lại.”